Henüz 20 yaşında katıldığım bir sinematografi kısa film seminerinde sektörden gelen bir görüntü yönetmeninin ilk sorduğu soru şu olmuştu: "Lux ve lümen nedir bilen var mı bakalım aranızda?" Tabii kimse bu terimleri duymamıştı bile. Lux, lümen, candela, ışık parlaklığı, ışık yoğunluğu, ışık akısı derken allak bullak oldu kafamız. Anlattıklarından bir şey anlamayınca hemen gidip mevcut Türkçe kaynakları araştırdım. (tabii o zamanlar ne Google'da ne de Youtube'da sinematografi ile ilgili bu kadar kaynak yoktu) . Blain Brown'ın Sinematografi kitabını ve Gerald Millerson'ın Film ve Televizyon için Aydınlatma kitabını satın aldım. Ancak, almaz olaydım. Maalesef, çevirisi fikrimce çok kötüydü, özellikle Blain Brown'ın kitabı. Terimleri Türkçeleştirmeye çalışırken kitap olduğundan da daha komplike bir hal almıştı. Fakat gel gör ki yıllar sonra sinematografi nedir konseptli bloguma nereden başlasam diye düşünürken lux ve lumen düştü aklıma. Diliyorum anlaşılır bir şekilde bu iki terimin anlamını ve nerelerde kullanılabileceğine örnekler vererek kısaca anlatmayı başarırım.

Lümen (lm): Lamba veya ışık kaynağının yaydığı toplam ışık miktarını ölçen bir birim. Lümen, bir ışık kaynağının ne kadar parlak olduğunu gösteriyor.
Yüksek lümen değeri, daha parlak bir ışık kaynağı demektir. Örneğin güneşin gün ortasında, açık hava koşullarında yaklaşık lümen değeri 100,000 lümen iken bir mumun lümen değeri ortalama 12 lümen civarındadır.
Lux (lx): Bir yüzeye düşen ışık miktarını ölçen bir birimdir. Bir yüzeye düşen ışık yoğunluğunu hesaplamada kullanılır. 1 lux, 1 metrekareye 1 lümen ışığın düştüğü yoğunluğu ifade eder. Yani lux, ışığın bir alandaki yoğunluğunu ve yayılmasını belirtir. Lux mesafeye göre değişiklik gösterir. Mesafe ile ters orantılı olarak azalır. Yani, mesafe iki katına çıktığında, ışık şiddeti dörtte birine düşer. Bu prensibe ters kare yasası denir.
Bu durumda, eğer 1 metrede 100 lux varsa, 2 metrede lux değeri 25 lux olur.


Peki nerede Lumen ve Lux hesaplamaya ihtiyacımız var?
Örneğin hangi lambayı tercih edeceğimize karar verirken. Diyelim ki bir sahne çekeceğiz, bir stüdyoya girdik ve yaklaşık 5 metre yükseklikte bir tavan var. 400 ISO ve T4 stop değeriyle pozlamak istiyorum. Hangi ışık kaynağını tercih etmeliyim?
Film zamanından kalmış old school kolay hatırlanan kuralımızı öncelikle hatırlayalım:
4-4-4 kuralı* : 400 ASA film ile T4 diyafram çekmek için 400 lux ışık gereklidir (24fps 1/48 Shutter Angle)
*aslında bu 500 luxtur fakat 100 luxluk fark 0.3 T stop fark eder . Fakat sette hatırlaması ve hesaplaması kolay olduğu için 4-4-4 olarak kullanılıyor.
Ben de dahil bir çok kişi için karmaşık gelen formülleri kullanarak en az ne kadar lümen sahibi ışık kaynağı ihtiyacımız olduğunu bir çok faktöre bakarak bulabiliriz. Ama tabii her seferinde bu matematik hesaplamalarını yapmamıza gerek yok hele ki bu devirde. Arri'nin geliştirdiği Photometrics gibi aplikasyon veya websitelerinden ya da kullanacağımız marka lambaların bilgilerine bakarak ne kadarlık bir kaynağına ihtiyacımız olduğunu hesaplayabiliriz. Örneğin aşağıda L5-C ışık kaynağının 5 metre mesafede FLOOD haldeyken (yani ışık odaklanmamış tam tersi yayılmış haldeyken) 136lux verdiğini gösteriyor bize. Eğer ışığı yaymayı düşünüyorsak geniş bir alanı aydınlatmak için örneğin bu ışık yeterli olmayacaktır. Fakat spot halde kullanacaksak 1182 lux değerinde ışık yoğunluğu olacak. O halde L5-C kullanabilirim. (Tabii doğru pozlama için dimmer ile parlaklığı düşürmem gerekecek veya ND Filtre ile. )

*Işığın beam diameter'ı yani ışığın belirli bir mesafede oluşturduğu dairenin genişliği lux değerini (yani o yüzeye düşen ışık yoğunluğunu) değiştirir. Işık spot halde geldikçe ışık yoğunluğu artar.


Tabi bu durumu tersten düşünerek de bir örnek verebiliriz. Dışarıda bir çekim yapıyoruz diyelim. Işık ölçerimiz elimizde. Bir konuşmacıyı çektiğimizi düşünelim. Ve bu sahne için doğru pozlama değerlerimizi bulmak istiyoruz. Işık ölçerimizi konuşmacının yüzüne doğrulttuğumuzda o noktaya düşen ışık yoğunluğunu ölçüyoruz. Bu bize hangi T stopta çekim yapmamız gerektiği bilgisini veriyor. Diyelim ki ışık ölçerimiz bize 800 lux gösteriyor. 4-4-4 kuralını hatırlayalım. 800 lux ışık var yani 2 kat fazla ışık. Bu demek oluyor ki 1 Stop fazla pozlanmış bir görüntüm olacak. Bu durumda kamerama ND3 filtre koyabilirim. Böylece 1 stop kadar objektifime düşen ışığı azaltabilir ve doğru pozlama yapabilirim.
Bazı kullanışlı siteler:
Genel olarak ne kadar Lux ışığa gereksinim duyacağınızı hesaplamak için kullanabileceğiniz örnek bir site: toolstud.io

Comments