Sinematografi 101: Lümen ve Lux nedir?

1 lux, 1 metrekareye 1 lümen ışığın düştüğü yoğunluğu ifade eder.

Lümen (lm): Lamba veya ışık kaynağının yaydığı toplam ışık miktarını ölçen bir birim. Lümen, bir ışık kaynağının ne kadar parlak olduğunu gösteriyor.

Yüksek lümen değeri, daha parlak bir ışık kaynağı demektir. Örneğin güneşin gün ortasında, açık hava koşullarında yaklaşık  lümen değeri 100,000 lümen iken bir mumun lümen değeri ortalama 12 lümen civarındadır.

Lux (lx): Bir yüzeye düşen ışık miktarını ölçen bir birimdir. Bir yüzeye düşen ışık yoğunluğunu hesaplamada kullanılır. 1 lux, 1 metrekareye 1 lümen ışığın düştüğü yoğunluğu ifade eder. Yani lux, ışığın bir alandaki yoğunluğunu ve yayılmasını belirtir. Lux mesafeye göre değişiklik gösterir. Mesafe ile ters orantılı olarak azalır. Yani, mesafe iki katına çıktığında, ışık şiddeti dörtte birine düşer. Bu prensibe ters kare yasası denir.

Bu durumda, eğer 1 metrede 100 lux varsa, 2 metrede lux değeri 25 lux olur.

Ters Kare Yasası

Peki nerede Lumen ve Lux hesaplamaya ihtiyacımız var?

Örneğin hangi lambayı tercih edeceğimize karar verirken. Diyelim ki bir sahne çekeceğiz, bir stüdyoya girdik ve yaklaşık 5 metre yükseklikte bir tavan var. 400 ISO ve T4 stop değeriyle pozlamak istiyorum. Hangi ışık kaynağını tercih etmeliyim?

Film zamanından kalmış old school kolay hatırlanan kuralımızı öncelikle hatırlayalım:

4-4-4 kuralı* : 400 ASA film ile T4 diyafram çekmek için 400 lux ışık gereklidir (24fps 1/48 Shutter Angle)

*aslında bu 500 luxtur fakat 100 luxluk fark 0.3 T stop fark eder . Fakat sette hatırlaması ve hesaplaması kolay olduğu için 4-4-4 olarak kullanılıyor.

Ben de dahil bir çok kişi için karmaşık gelen formülleri kullanarak en az ne kadar lümen sahibi ışık kaynağı ihtiyacımız olduğunu bir çok faktöre bakarak bulabiliriz. Ama tabii her seferinde bu matematik hesaplamalarını yapmamıza gerek yok hele ki bu devirde. Arri'nin geliştirdiği Photometrics gibi aplikasyon veya websitelerinden ya da kullanacağımız marka lambaların bilgilerine bakarak ne kadarlık bir kaynağına ihtiyacımız olduğunu hesaplayabiliriz. Örneğin aşağıda L5-C ışık kaynağının 5 metre mesafede FLOOD haldeyken (yani ışık odaklanmamış tam tersi yayılmış haldeyken) 136lux verdiğini gösteriyor bize. Eğer ışığı yaymayı düşünüyorsak geniş bir alanı aydınlatmak için örneğin bu ışık yeterli olmayacaktır. Fakat spot halde kullanacaksak 1182 lux değerinde ışık yoğunluğu olacak. O halde L5-C kullanabilirim. (Tabii doğru pozlama için dimmer ile parlaklığı düşürmem gerekecek veya ND Filtre ile. )

*Işığın beam diameter'ı yani ışığın belirli bir mesafede oluşturduğu dairenin genişliği lux değerini (yani o yüzeye düşen ışık yoğunluğunu) değiştirir. Işık spot halde geldikçe ışık yoğunluğu artar.

Işık çapının(Beam Diameter) ışık yoğunluğunu(lux) nasıl değiştirdiğine dair bir örnek

Fresnel bir lambanın ilistürasyonu. Spot konumunda görüldüğü üzere daire genişliği azalır. 60 dereceden 10 dereceye düşer. Bu da ışık yoğunluğunu arttırır.

Tabi bu durumu tersten düşünerek de bir örnek verebiliriz. Dışarıda bir çekim yapıyoruz diyelim. Işık ölçerimiz elimizde. Bir konuşmacıyı çektiğimizi düşünelim. Ve bu sahne için doğru pozlama değerlerimizi bulmak istiyoruz. Işık ölçerimizi konuşmacının yüzüne doğrulttuğumuzda o noktaya düşen ışık yoğunluğunu ölçüyoruz. Bu bize hangi T stopta çekim yapmamız gerektiği bilgisini veriyor. Diyelim ki ışık ölçerimiz bize 800 lux gösteriyor. 4-4-4 kuralını hatırlayalım. 800 lux ışık var yani 2 kat fazla ışık. Bu demek oluyor ki 1 Stop fazla pozlanmış bir görüntüm olacak. Bu durumda kamerama ND3 filtre koyabilirim. Böylece 1 stop kadar objektifime düşen ışığı azaltabilir ve doğru pozlama yapabilirim.

Bazı kullanışlı siteler:

ARRI Photometsics APP : Android ve IOS için bunlara tıklayarak ulaşabilirsiniz.

Genel olarak ne kadar Lux ışığa gereksinim duyacağınızı hesaplamak için kullanabileceğiniz örnek bir site: toolstud.io